De zorg digitaliseert in hoog tempo. Elektronische patiëntendossiers, beeldzorg, medische apps en digitale ketensamenwerking zijn inmiddels vanzelfsprekend.
Deze ontwikkelingen dragen bij aan efficiëntere zorg en betere samenwerking . Maar ze brengen ook risico’s met zich mee.
Als CISO zie ik dagelijks hoe kwetsbaar zorgorganisaties zijn voor digitale dreigingen. En vaak zonder dat ze zich daarvan voldoende bewust zijn.
Dit zijn de drie van de grootste risico’s van digitalisering in de zorg en geef ik aan wat zorginstellingen kunnen doen om hun digitale weerbaarheid structureel te verbeteren.
1. Datalekken van patiëntinformatie
De zorg werkt met de meest privacygevoelige gegevens die er bestaan. Medische dossiers bevatten informatie over diagnoses, behandelingen, psychische klachten, familieverhoudingen en soms zelfs genetische gegevens. Juist omdat deze informatie zo persoonlijk is, zijn de risico’s van een datalek enorm.
Toch zijn datalekken in de zorg aan de orde van de dag. In veel gevallen gaat het om menselijke fouten: een e-mail met cliëntinformatie die per ongeluk naar de verkeerde ontvanger wordt gestuurd, een usb-stick die onbeveiligd rondslingert, of een EPD dat per ongeluk voor de verkeerde afdeling toegankelijk is.
De impact van een datalek reikt verder dan een formele melding bij de Autoriteit Persoonsgegevens. Het tast het vertrouwen van patiënten aan, kan leiden tot reputatieschade en, afhankelijk van de ernst, tot juridische en financiële gevolgen.
Wat kun je doen?
- Beleid én bewustzijn: Zorg voor heldere regels over dataverwerking en train medewerkers hierin.
- Toegangsbeheer: Beperk toegang tot gegevens tot wat noodzakelijk is.
- Datalekprocedure: Zorg voor een getraind intern meldpunt en laat zien dat incidenten structureel geëvalueerd worden.
- Versleuteling en logging: Maak het moeilijker om data ongezien te kopiëren of te exporteren.
2. Cyberaanvallen met impact op zorgcontinuïteit
Het is een illusie om te denken dat we 100% veilig kunnen zijn. Cybercriminelen blijven ons telkens een stap voor. En cyberdreigingen nemen nog steeds toe. Juist daarom is investeren in digitale weerbaarheid verstandig.
In het bijzonder ransomware vormt een groeiend gevaar voor zorginstellingen. Criminelen weten dat uitval van systemen direct invloed heeft op de continuïteit van zorg. De druk om snel te betalen is in deze sector dan ook groot.
Een succesvol uitgevoerde aanval kan leiden tot de onbeschikbaarheid van het elektronisch patiëntendossier, medicatiedossiers, toegang tot laboratoriumuitslagen of planningssystemen. Dit leidt tot vertragingen in de zorg, onnodige risico’s voor patiënten en in sommige gevallen zelfs tijdelijke sluiting van afdelingen of uitstel van operaties.
Ransomware wordt steeds geavanceerder. Aanvallers richten zich niet langer op kwetsbaarheden in systemen alleen, maar gebruiken social engineering, phishing en onveilige externe toegang om binnen te komen.
Wat kun je doen?
- Updaten en patchen: Zorg dat systemen en software up-to-date zijn. Verouderde applicaties zijn een open deur.
- Segmentatie en back-ups: Zorg voor logische scheiding in je netwerk én offline back-ups die regelmatig worden getest.
- Incidentresponsplan: Weet wat je moet doen als systemen platliggen. Test je plan regelmatig in crisissimulaties.
- Monitoring en detectie: Detecteer afwijkingen tijdig met logging en alerting. Liever te vroeg dan te laat.
3. Onvoldoende bewustwording bij medewerkers
Techniek is belangrijk, maar mensen zijn cruciaal. Uit vrijwel elk onderzoek blijkt dat menselijke fouten de grootste bron zijn van beveiligingsincidenten. Medewerkers klikken op phishinglinks, gebruiken zwakke wachtwoorden, delen onbedoeld gevoelige gegevens of zijn onvoldoende alert op afwijkend gedrag.
In veel zorginstellingen is wel aandacht voor privacytraining, maar ontbreekt structureel beleid voor security awareness. Dat is zonde, want juist gedragsverandering en bewustwording maken het verschil.
Zorgmedewerkers hebben het al druk genoeg. Toch is het belangrijk dat zij begrijpen dat informatiebeveiliging onderdeel is van goede zorg. Als CISO zie ik vaak dat een laagdrempelige, herkenbare aanpak beter werkt dan droge theorie.
Wat kun je doen?
- Regelmatige awarenesscampagnes: Denk aan korte e-learnings, posters, intranetberichten en quizzen.
- Phishingsimulaties: Oefen met realistische situaties om gedrag te observeren en verbeteren.
- Maak het persoonlijk: Laat medewerkers zien wat de impact is van een fout. Niet met angst, maar met begrip.
- Veranker in onboarding: Nieuwe medewerkers moeten vanaf dag één weten wat veilig werken betekent.
Informatiebeveiliging structureel organiseren
Datalekken, cyberaanvallen en menselijk gedrag kun je niet volledig uitsluiten. Maar je kunt ze wel beheersen. Informatiebeveiliging is niet alleen een ‘IT-kwestie’, maar raakt de hele organisatie, van werkvloer tot bestuurskamer.
Als CISO help ik zorginstellingen bij het opzetten van een Informatiebeveiligingsmanagementsysteem (ISMS), gebaseerd op normen als NEN 7510 en ISO 27001. Dit zorgt voor:
- Inzicht in risico’s en maatregelen
- Beleid dat gedragen wordt door bestuur én medewerkers
- Aantoonbare compliance bij toezicht en audits
- Continue verbetering van processen en bewustzijn
Een goed ISMS is geen papieren tijger, maar een werkbaar raamwerk dat de organisatie helpt veilig te groeien. Het biedt structuur, duidelijke rollen en heldere verantwoordelijkheden. En vooral: het maakt informatiebeveiliging haalbaar en zichtbaar.